اورولوژی چیست؟ همه چیز درباره اورولوژی

در گذشته های دور در یونان و مصر باستان، پزشکان اغلب رنگ، بو و غلظت ادرار بیماران را مورد معاینه بررسی قرار می دادند و به دنبال علائمی مانند خون یا حباب بودند که هر یک نشانه یک بیماری است.

امروزه بخشی از پزشکی بر روی سلامت سیستم ادراری تمرکز می کند که به آن اورولوژی گفته می شود.

اورولوژی با تخصص زنان و زایمان تفاوت هایی دارد، در تخصص زنان مشکلاتی مانند خشکی واژن، درد عضلات کف لگن، شلی عضلات واژن و … مورد معاینه قرار می گیرند.

در این مطلب به معرفی تخصص اورولوژی و زمینه کاری این متخصصین و همچنین تاثیر آن در بی اختیاری ادرار می پردازیم.

متخصص اورولوژی کیست؟

اورولوژیست متخصص تشخیص و درمان بیماری های مجاری ادرار در خانم ها و آقایان است. همچنین تشخیص و درمان بیماری های سیستم باروری مردان توسط متخصص اورولوژی انجام می شود. در مورد سرطان و یا باز کردن مجاری ادرار، نیاز به جراحی است که توسط متخصصین این حوزه انجام می شود.

دستگاه ادراری سیستمی است که در ان ادرار ایجاد، ذخیره و از همان طریق از بدن خارج می شود. متخصص اورولوژی بیماری های مربوط به این سیستم را درمان می کند که بخش های مختلف این سیستم به شرح زیر می باشند:

• کلیه ها: مواد زائد را برای تولید ادرار از خون خارج می کنند.
• مجرای ادرار ureters: لوله هایی هستند که ادرار را از کلیه ها به سمت مثانه هدایت می کنند.
• مثانه: کیسه ای برای ذخیره ادرار می باشد.
• پیشابراه urethra: ادرار از طریق لوله مجرای از مثانه به بیرون بدن هدایت می شود.
• غدد آدرنال: غددی هستند که در قسمت بالای کلیه ها واقع شده اند و هورمون آزاد می کنند.

تشخیص و درمان بیماری های بخش های مختلف سیستم باروری مردان نیز توسط این متخصصین انجام می شود. بخش های این سیستم عبارتند از:

• آلت تناسلی مردانه: اندامی که از طریق آن ادرار و اسپرم از بدن خارج می شوند.
• پروستات: غده ای که در زیر مثانه قرار گرفته است که مایع منی تولید می کند.
• بیضه ها: دو اندام بیضی شکل در داخل کیسه بیضه ها هستند که هورمون تستوسترون و اسپرم تولید می کنند.

اورولوژی چیست؟

رشته ای در پزشکی است که بر بیماری های دستگاه ادراری و دستگاه تناسلی مردان تمرکز دارد. برخی اورولوژیست ها بر روی بیماری های خاصی تمرکز دارند و در زمینه این بیماری تخصص دارند، تخصص های خاص در این حوزه به شرح زیر می باشند:

• ناباروری در مردان: در این تخصص، اورولوژی مردان بر روی بیماری ها و مشکلاتی تمرکز می کند که مانع از بچه دار شدن مرد می شوند.
• عصب شناسی: این رشته بر روی مشکلات ادراری ناشی از شرایط سیستم عصبی تمرکز می کند.
• اورولوژی کودکان: در این رشته بر روی مشکلات و بیماری های سیستم ادراری کودکان تمرکز می کند، به عنوان مثال کودکانی که دچار شب ادراری شده اند نیاز به اورولوژیست دارند. بیماری های دیگری که در کودکان نیاز به مراجعه به متخصص ارولوژی دارند، عبارتند از: بیضه های نزول نکرده و انسداد و سایر مشکلات مربوط به ساختار مجاری ادرار.
•  آنکولوژی: این رشته بر روی سرطان های سیستم ادراری، مانند سرطان مثانه، سرطان کلیه، سرطان پروستات و سرطان بیضه ها، تمرکز می کند.

متخصص اورولوژی چه کاری انجام می دهد؟

همانطور که پیش از این هم بیان شد، بیماری های سیستم ادراری و سیستم باروری مردان توسط اورولوژیست مورد درمان قرار می گیرد. بیماری های مردانه که توسط متخصص ارولوژی درمان می شوند، عبارتند از:

• سرطان های مثانه، کلیه، سرطان آلت تناسلی، سرطان بیضه و سرطان پروستات و غدد آدرنال.
• بزرگ شدن غده پروستات
• اختلال نعوظ یا مشکل در رسیدن به نعوظ و یا حفظ نعوظ
• ناباروری
• سیستیت بینابینی interstitial cystitis یا سندروم مثانه دردناک
• بیماری های کلیوی
• سنگ کلیه
• التهاب پروستات
• واریکوسل یا بزرگ شدن وریدهای کیسه بیضه

اورولوژی زنان

خانم ها نیز به متخصص اورولوژیست مراجعه می کنند. بیماری هایی که علت مراجعه خانم ها به این متخصصین است، به شرح زیر می باشند:

• پرولاپس مثانه یا افتادگی مثانه به داخل واژن
• سرطان مثانه، سرطان کلیه و غدد آدرنال
• سندروم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی
• سنگ کلیه
• مثانه بیش فعال
• عفونت ادراری UTI
• بی اختیاری ادرار

متخصص اورولوژی چه فرایندهای درمانی را انجام می دهد؟

زمانی که به این متخصصین مراجعه می کنید، وی برای تشخیص بیماری یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را انجام خواهد داد:

• آزمایش های تصویر برداری مانند سی تی اسکن، MRI یا سونوگرافی؛ این آزمایشات به پزشک کمک می کنند داخل دستگاه ادراری را ببینند.
• انجام سیستوکوپی که روشی برای تصویر برداری از مثانه است. در این روش پزشک از یک اسکوپ نازک به نام سیستوسکوپ برای مشاهده داخب مجاری ادرار و مثانه استفاده می کند.
• آزمایش دیگری که توسط این متخصصین انجام می شود حجم باقیمانده پس از دفع ادرار a post-void residual urine test را بررسی می کند، این آزمایش همچنین سرعت خروج ادرار از مثانه را تعیین می کند.
• گاهی نمونه ادرار گرفته می شود و وجود هر گونه باکتری و عامل عفونت در آن مورد بررسی قرار می گیرد.
• آزمایشات یورودینامیک urodynamic testing آزمایش های دیگری است که برای اندازه گیری فشار و حجم داخل مثانه انجام می شوند.

متخصصین اورولوژی برای انجام جراحی های مختلف نیز آماده می شوند،

جراحی هایی که توسط اورولوژیست انجام می شوند عبارتند از:

• نمونه برداری از مثانه، کلیه ها و یا پروستات
• سیستکتومی cystectomy، در این جراحی برای درمان سرطان پروستات برداشته می شود.
• سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL یا extracorporeal shock-wave lithotripsy، در این فرایند سنگ های کلیه شکسته می شوند در نتیجه دفع آنها راحت تر انجام می شود.
• پیوند کلیه، در این عمل کلیه سالم جایگزین یک کلیه بیمار می شود.
• فرایندی برای رفع انسداد در سیستم ادراری
• ترمیم مشکلات ناشی از جراحت و آسیب
• ترمیم اندام های ادراری که به خوبی شکل نگرفته اند.
• پروستاتکتومی که در آن تمام یا بخشی از غده پروستات برای درمان سرطان پروستات برداشته می شود.
• عمل اسلینگ sling برای درمان بی اختیاری ادرار، که در آن از نوارهای مش mesh برای حفاظت از مجاری ادرار و بسته نگه داشتن آن استفاده می شود.
• برداشتن پروستات از طریق مجاری ادرار، در این روش بافت اضافه از پروستات بزرگ شده برداشته می شود.
• ابلیشن سوزنی پیش‌آبراهی یا Transurethral needle ablation که به اختصار TUNA گفته می شود، در این روش بافت اضافه غده پروستات بزرگ شده و ملتهب برداشته می شود.
• اورترسکوپی ureteroscopy عملی است که با استفاده از اسگوپ سنگ کلیه و مجاری ادرار برداشته می شود.
• وازکتومی، روش پیشگیری از بارداری در آقایان.

چه زمانی لازم است به متخصص اورولوژی مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر نشان دهنده وجود مشکل در سیستم ادراری است و لازم است به متخصص مربوطه مراجعه کنید:

• مشاهده خون در ادرار
• تکرر ادرار یا نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی رفتن
• درد در قسمت کمر، کف لگن یا پهلوها
• درد یا سوزش در زمان دفع ادرار
• مشکل در دفع ادرار
• نشت ادرار
• ضعیف شدن جریان ادرار یا کج شدن جهت ریزش ادرار

آقایان نیز در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر لازم است به اورولوژیست مراجعه کنند:

• کاهش میل جنسی
• بروز برآمدگی یا توده در بیضه
• اختلال نعوظ (مشکل در رسیدن به نعوظ و یا حفظ آن)

این بیماری ها بخش های خاصی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهند، در خانم ها بر روی مجاری ادرار و در مردان بر روی مجاری ادرار و همچنین اندام باروری تاثیر می گذارند.

اورولوژی بیماری ها و اختلالات گسترده های را در بر می گیرد که در ادامه به برخی از رایج ترین آنها اشاره می شود.

هایپرپلازی خوش خیم پروستات Benign Prostatic Hyperplasia

هایپرپلازی خوش خیم پروستات که به اختصار BPH نامیده می شود، به معنای بزرگ شدن غده پروستات است. این بیماری در بین مردان مسن بسیار رایج است و ارتباطی با سرطان پروستات ندارد.
علائم هایپرپلازی خوش خیم ناشی از فشاری است که در اثر بزرگ شدن پروستات بر مجرای ادرار وارد می شود. مجرای ادرار لوله باریکی است که ادرار را از مثانه و بدن خارج می کند.
مردان مبتلا به BPH ممکن است دچار تکرر ادرار می شوند. همچنین جریان خروج ادرار ضعیف شود و فرد پس از ادرار همچنان احساس کند مثانه خالی نیست.

بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار به معنای از دست دادن کنترل مثانه و نشت ناخواسته ادرار است. بی اختیاری ادرار شرایطی آزار دهنده است اما در عین حال بسیار رایج است. بی اختیاری در بین خانم ها بسیار شایع تر است. مهم ترین عواملی که منجر به بروز بی اختیاری ادرار می شوند، عبارتند از:

• دیابت
• بارداری یا زایمان
• مثانه بیش فعال
• التهاب پروستات
• ضعیف شدن عضلات مثانه
• ضعیف شدن عضلات اسفنکتر (ماهیچه های محافظت کننده از مجرای ادرار)
• عفونت های مجاری ادرار
• بیماری هایی مانند پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس یا MS
• آسیب نخاعی
• یبوست شدید

عفونت ادراری UTI

عفونت ادرار ناشی از باکتری ها و ویروس هایی است که به مجاری ادرار راه پیدا کرده و منجر به عفونت می شوند. عفونت ادرار در خانم ها بسیار شایع تر از آقایان است. پژوهش های انجام شده نشان می دهند که حدودا 40 درصد زنان و 12 درصد مردان دچار عفونت ادرار می شوند که گاهی علائم قابل توجهی را تجربه می کنند.

مهم ترین علائم عفونت ادراری عبارتند از:

• احساس سوزش در زمان دفع ادرار
• تکرر ادرار و نیاز فوری به دستشویی رفتن
• فرد مبتلا احساس می کند مثانه اش به طور کامل خالی نشده است.

معمولا پزشک برای درمان عفونت ادرار آنتی بیوتیک تجویز می کند.

سنگ کلیه و سنگ مجرای ادرار

زمانی که ادرار حاوی کریستال است و ذرات کوچک روی این بلورها جمع می شوند، سنگ کلیه ایجاد می شود. گاهی این سنگ ها از کلیه به مجرای ادرار راه پیدا می کنند.
این سنگ ها می توانند جریان ادرار را مسدود کرده و منجر به درد شدیدی شوند. معمولا سنگ های کوچک بدون کمک پزشک دفع می شوند، اما سنگ های بزرگ نیاز به مداخله پزشک دارند.
سایر بیماری های اورولوژی عبارتند از:

• سرطان پروستات
• سرطان مثانه
• افتادگی مثانه
• خون در ادرار یا hematuria
• اختلال نعوظ
• سندروم مثانه دردناک
• مثانه بیش فعال
• پروستاتیت یا التهاب پروستات

نکاتی برای پیشگیری از بیماری های اورولوژی

برای پیشگیری از بروز بیماری های اورولوژی و یا بهبود علائم این بیماری ها رعایت برخی نکات ضروری است، از جمله:

• نوشیدن آب و مایعات کافی
• کاهش میزان مصرف کافئین و نمک
• داشتن وزن سالم
• ترک سیگار
• تقویت عضلات کف لگن با انجام تمرینات کگل
• تشویق کودکان به دفع ادرار قبل از خواب
• کاهش میزان نوشیدن مایعات در ساعت های آخر شب

مرتبط